የሌሎችን ባህልና ቋንቋ የማከክበርና የማወቅ ፋይዳዎች
በመኮንን ተሾመ ቶሌራ
ናታሊ ፖርትማን በትዉልድ እስራኤላዊ በዜግነት ደግሞ አሜሪካዊት የሆነች የአለማችን ዝነኛ ተዋናይ ነች። የመጀመሪያዋን ፕሮፌሽናል የፊልም ትወና ስራ የሰራችው ገና በአስራ ሁለት አመቷ ነበር። ገና በወጣትነቷ በጀመረችዉና ከተለያዩ የፊልም ሰሪ ተቋማት ጋር በተዋጣለት መልኩ በቀጠለችዉ የፊልም ስራዋ ምክንያት የአካዳሚ ሽልማት እና ሁለት የጎልደን ግሎብ ሽልማትን ጨምሮ በርካታ ሽልማቶችን አግኝታ ዝናዋ የናኘ ሆኗል።
ለትወና ይጠቅማል ብላ ስለገመተች በስነ ልቦና ዘርፍ በሃርቫርድ ዩኒቨርሲቲ ትምህርቷ ተከታትላ በከፍተኛ ብቃት አጠናቃለች። ናታሊ በተለይ ሴቶችን በመደገፍና በማብቃት ዘርፍ ብዙ ትሰራለች በዘርፉም ታዋቂ አክቲቪስት ነች።
በእስራኤል ኢየሩሳሌም በነበረችበት በልጅነት ጊዜዋ በሎንግ ደሴት የአይሁድ አንደኛ ደረጃ ትምህርት ቤት ትምህርቷን ስትከታታልመ የዕብራይስጥ ቋንቋን አቀላጥፋ ተምራለች። ናታሊ ከሚያስደስቷት ነገሮች አንዱ የሌሎችን ባህል ማወቅና መማር ነዉ። በተለይም የሌሎችን ቋንቋዎች መማር። ይህም ፍላጎቷ በኋላ ላይ ወደ ፈረንሳይኛ፣ ጃፓንኛ፣ ጀርመንኛ እና ስፓኒሽ ቋንቋዎችን ወደ ማጥናት ወሰዳት። የእንግሊዝኛና የዕብራይስጥም ቋንቋዎችንም በልጅነቷ በእስራኤል ተማሪ እያለች በደንብ ጥንቅቅ አድርጋ መማርም ችላለች።
ናታሊ ባጠቃላይ መማር እንደምትወድና በተለይም ቋንቋዎች ማወቅ ደግሞ ጠቃሚ እንደሆነ ታምናለች።
የስፓኒሽ ቋንቋ በተለይ እንዴት እንደለመደችዉና እንደወደደችዉ ስተናገር “በስፔን፣ ማድሪድ ውስጥ የሚሎስ ፎርማን ፊልም ለመቅረጽ ሄጄ ባህሉን፣ ቋንቋውን፣ የአኗኗር ዘይቤውን ወደድኩ። ስፓኒሽ በዓለም ላይ በጣም ጠቃሚ ከሆኑ ቋንቋዎች አንዱ ነው። በጣም እወደዋለሁ።። ስትል ለጋዜጠኞች ተናግራለች። በተጨማሪም ስፓኒሽን ጥሩ አድርጋ መራገር ብቻ ሳይሆን ቋንቋው የተጻፉ መጻህፍርንም ማንበብ እንደምታዘወትርም ጠቁማለች። ያላትን የስፓኒሽ መጽሐፍት ብዛትም ስትጠየቅ “ረጅም የመጽሐፍት ዝርዝር አለኝ።” ስትል አሰረድታለች።
የሌሎችን ቋንቋ ሰለመማር ልምዷም ስትናገር “መማር ክፍት አእምሮ ይሰጥሃል። ቋንቋዎችን ማወቅ በአንዳንድ ሁኔታዎች የምታደርጉት ነገር ሁሉ ፍትሃዊ እንዲሆን፣ ነገሮች ሁሉ በተሳካ ሁኔታ እንዲፈፀሙላችሁ ከማድረጉም በላይ ያለምንም መደነቃቀፍ ወደ ፊት መሄዳችሁን እንድትቀጥሉ የሚረዳ መሳሪያ ነው።” ብላለች።
በርግጥም ይህ የሌሎችን ባህሎችና ቋንቋዎች ማድነቅና ማወቋ ለናታሊ ፖርትማን ከፍተኛ የእዉቀት መሰብሰቢያ መሳሪያ የሆነላት ሲሆን በሄደችበትም በቀላሉ ለመግባባትና ሀሳቧን እንደልቧ እንድትገልፅም አስችሏታል። የተባበሩት መንግስታት አምባሳደር ሆና ስትሰራም በአለም ዙሪያ አየተንቀሳቀሰችም መልእክቶቿን በተለያዩ ቋንቋዎች እየገለጸች ተጽእኖዋን ለማሳረፍ ከመቻሏም በላይ ደስተኛ ህይወት እንዲኖራት እረድቷታል።
ኢትዮጵያ – የሰፊ ባህልና ቋንቋ መድረክ
ከናታሊ ፖርትማን በጎ ተሞክሮ ተነስተን የሌላዉን ባህልና ቋንቋ የማክበርና የመማር ጉዳይ ሲነሳ እኛ በኢትዮጵያዊያን የርካታ ፀጋዎች ባለቤት ስለሆንን እንደሷ ብዙ ልንጠቀም እንችላለን። ሀገራችን ኢትዮጵያ ባጠቃላይ ከ85 በላይ ቋንቋዎች የሚነገሩ ሲሆን እነሱም በአጠቃላይ አፍሮ-ኤስያዊ እና ናይሎ ሳህራዊ በሚባሉ ሁለት ዋና የቋንቋ ክፍሎች ሊካተቱ ይችላሉ። በአፍሮ-ኤስያዊ የቋንቋ ቤተሰብ ውስጥም ኩሻዊ፣ ኦሞአዊ እና ሴማዊ የሚባሉ ንዑስ ክፍሎች አሉ። በመሆኑም በቋንቋ ብዝሀነት የታደልን ብንሆንም ብዙዎቻችን አንዱ የሌላዉን ባህልና ቋንቋ የመማርና የመመርመር ጉዳይ ላይ እምብዛም እነደሆነን በተለይ በዚህ ሰሞን በርካታ ምሁራኖቻችን እየተናገሩ ይገኛሉ። ይህንን መደምደሚያ ጥናት ለሚያደርጉት ምሁራን ትተን እስቲ የሌላዉን ባህልና ቋንቋ የመማር ጠቀሜታን በተመለከተ ጥቂቶቹን መመልከት መልካም ይመሰለናል ።
የሌላዉን ባህልና ቋንቋ የማክበርና የመማር ጠቀሜታዎች
ባህል ሲባል የአንድ ማህበረሰብ ወይም የሰዎች ስብስብ ሚገልጽባቸዉ በርካታ ነገሮችን የሚያካትቱ ነገሮች ናቸዉ። ማህበረሰቡ ወይም ቤተሰቡ በአንድ በተለየ ከተማ፣ ሰፈር ወይም ሀገር ከተማ የሚኖር ሊሆን ይችላል። አባላቱም እንዲሁም ተመሳሳይ የዘር መሰረት፣ የህይወት ዘይቤ ወይም የስራ ባህል ያላቸው ሰዎች ሊሆኑ ይችላሉ። ባህል ብዙውን ጊዜ በታሪክ፣ በቋንቋ፣ በምግብ፣ በሥነ ጥበብ፣ በጂኦግራፊ፣ በቤተሰብ እሴቶች እና በእምነቶች የሚታዩትን ባህሪያት የሚገለፅበት ነዉ።
አዳዲስ ባህሎችን መማር በርካታ ጥቅሞች እንዳሉት ይታመናል። አዲስ ባህሎችን በመማር ከሚገኙ ትሩፋቶች መካከል ቀደም ሲል የነበረንን እዉቀትና አሰተሳሰብ እየዳበረ እንዲሄድ ይረዳናል።
በተጨማሪም በባህላዊ ሌንሶች የሰውን ባህሪ ለመረዳት ውጤታማ መንገድ ነው ፣ አንድ ሰው ስለ ተለያዩ የሕይወት ገፅታዎች በባህላዊ ልዩነቶች መማር ይችላል ፣ በምድር ላይ ስላሉ ሌሎች ባህሎች እና ማህበረሰቦች በማወቅ ዓለም አቀፍ ሰላምን እና ስምምነትን ማሳደግ እንችላለን።
እንዲሁም ስለ ሌሎች ማህበረሰቦች እና ባህሎች በማወቅ በዘመናዊ ህይወት ውስጥ የሚመጡ ብዙ የስነምግባር ችግሮችን ለመፍታት ይረዳል ። የተለያዩ ባህሎችን ዋጋ በመረዳት የህይወትን ምንነት ለመረዳት እና በአለም አቀፍ ደረጃ ያለዉ አሰተሳሰብ እንዲኖረን ይረዳል።
በዚህ የግሎባላይዜሽን ዘመን በምድር ላይ ያሉ የተለያዩ ማህበረሰቦችን እና ባህሎችን ማወቅ በጣም አስፈላጊ ነው። አንድ ሰው በባህል ልዩነት ጠንቅቆ ሊያውቅ ይችላል። በዘመናዊው የግሎባላይዜሽን ዘመን በጣም አስፈላጊ የሆነውን የባህላዊ ግንኙነቶችን ለማሻሻል ይረዳል። ስለ ባህሎች በማወቅ በማህበረሰብ ዉስጥ ስልኖር በርካታ ችግሮችን መፍታት እንችላለን።
ባህል ሰዎች በእምነታቸው፣ በአስተሳሰባቸው፣ በድርጊታቸው፣ በልማዳቸው እና በተግባራቸው ሃሳባቸውን በነጻነት የሚገልጹበት የአኗኗር ዘይቤ ነው። የእያንዳንዱ ሰው ህይወት ዋና አካል ነው። ስለዚህ ባህል ሕይወታችንን በመቅረጽ ከሕፃንነት እስከ እርጅና ድረስ ያለውን ሚና ይጫወታል።
የባህል ብዝሃነት ስልን ደግሞ የሚያመለክተው በባህሎች መካከል ያሉትን ልዩነቶች ነው። እያንዳንዶች አገራት የራሳቸዉ የሆነ ልዩ ባህል አላቸዉ፣ እናም ባህሎቻቸዉም የነዚህን የተለያዩ ማህበረሰቦች ወይም ብሔሮች የተለያዩ ወጎችን እና ልማዶች ያቀፉ ናቸዉ።
አዲስ ባህልን ከመላመድና ከማወቅም በተጨማሪ አዲስ ቋንቋን በመማር በማንኛውም ዕድሜ ላይ የተለያዩ የአእምሮ ችሎታዎችን እንድናዳብር እንደሚያስችላንም የዘርፉ ምሁራንና የተለያዩ ጥናቶች ያሳያሉል።
እንደ ጥናቶቹ ከሆነ ንባብ የንጎልን ኃይል ይጨምራል፣ የማስታወስ ችሎታን ያሻሽላል፣ ባለብዙ ተግባር ችሎታን ያሳድጋል ፣ አእምሮን ረዘም ላለ ጊዜ እንዳይደክመ ያደርጋልነ፣ ውሳኔ አሰጣጥን ያሻሽላል ፣ በሌሎች የትምህርት ዘርፎችና ስራዎች ላይም አፈጻጸምን ያሻሽላል እነዲሁም የሙያ ምርጫዎችን ያቀርባል።
የሌሎችን ባሕሎች ለመማር መጀመሪያ የራስዎን ባህል በማወቅ ይጀምሩ
በሌሎች ባሕሎች ውስጥ ስላሉ ሰዎች ለመማር፣ ስለራሳችን ባህል በማወቅ መጀመራችን እንግዳ ሊመስል ይችላል። ነገር ግን ይህ ባሕሎችን በመማር ሂደት በጣም ጠቃሚ ነገር ነው ።
የራስዎ ባሕልዎ በመጀመሪያ ለእርስዎ ምን ማለት እንደሆነ የመረዳት እድል ካላገኙ፣ ሌላውን የራሱን እንዴት እንደሚረዳዉ ወይም ለምን ለእነሱ አስፈላጊ እንደሆነ ለመረዳት በጣም ከባድ ነው። ስለራስዎ ባህል ማውራት ከተመቸዎት ሌሎች ስለነሱ ሲናገሩ በማዳመጥ የተሻለ ይሆናሉ። ወይም፣
ስለራስዎ ባህል የበለጠ ለማወቅ የሚከተሉትን ነጥቦች ማስተዋል ሊረዳ ይችላል
ቅድመ አያቶቻችን እነማን እንደሆኑ ባናዉቅም እንኳን እኛ በራሳችን ባህል ይኖረናል። የብዙ ባህሎች ድብልቅ ብንሆንም አንድ ባህል ይኖረናል። ባህል በየጊዜው ይለዋወጣል ፣ ይቀያየራል። ቀደም ሲል ባህሎቻችን ከብዙ ትውልዶች በፊት ከቅድመ አያቶቻችን የመጡ ነበሩ፣ ዛሬም ያለን ባህሎች ደግሞ ከቤተሰቦቻችን እና ከማህበረሰባችን የፈለቁ ናቸዉ።
ከምንኖርባቸው የባህል ቡድኖች በተጨማሪ፣ እያንዳንዳችን የምንለይባቸው ባህሪያት አሉን፣ ለምሳሌ ወላጅነት፣ አትሌትነት፣ ስደተኛነት፣ አነስተኛነት የንግድ ድርጅት ባለቤትነት ወይም ደሞዝተኛነት ወዘተ። እነዚህ አይነት ቡድኖች ምንም እንኳን ከባህል ጋር አንድ አይነት ባይሆኑም ከባህላዊ ቡድኖች ጋር ተመሳሳይነት አላቸው። ለምሳሌ፣ ወላጅ ወይም ስደተኛ መሆን ለአለም ያለህ አመለካከት እና አለም ለአንተ ያለውን አመለካከት የሚነካ ማንነት ሊሆን ይችላል። የተለያዩ ማንነቶችዎን ማወቅ የባህል ቡድኑ አባል መሆን ያንን ሁኔታ ለመረዳት ይረዳናል።
የሌሎች ባህሎች ባለቤት ከሆኑ ሰዎች ጋር ግንኙነት እንዴት መገንባት እንችላለን?
ሰዎች ስለሌሎች ሰዎች ባህል የሚማሩባቸው እና ግንኙነቶችን በተመሳሳይ ጊዜ የሚገነቡባቸው ብዙ መንገዶች አሉ። ሊወስዷቸው ከሚችሏቸው አንዳንድ እርምጃዎች መካከል አንዱ ከሌሎች ባህሎች የመጡ ሰዎች ጋር ጓደኝነት ለመመሥረት ውሳኔ ማድረግና በጥንቃቄ መመስረት።
ከዛም ግንኙነት ስናደርግ ሌሎች ባህሎች ባላቸዉ ሰዎች ቦታ እራስን ማስቀምጥ።
በሌሎች ባህሎች ያለንን አመለካከትና አድሏዊነት መርመርና ሁሉም ባህሎች እኩል እንደሆኑ ተረድተን በእኩል አይን ማየት።
ሰዎችን ስለ ባህላቸው፣ ልማዳቸው እና አመለካከታቸው ጥያቄዎችን መጠየቅ ማንበብ፣ ሰዎች ታሪካቸውን እንዲናገሩ እድል ሰተዉ ማዳመጥ ፣ የግንኙነት ዘይቤዎች እና እሴቶች ልዩነቶችን ማስተዋል ፣ ብዙ ጊዜ በቁጥር ብዛት ያለዉ ማህበረሰብ ባህሎች ብቻ ትክክለኛ እንደሆኑ አለማሰብ። ሰዎች ባህላቸዉን ሲያከብሩ አጋርነትን መግለፅ መማር። ከሌሎች ባህሎች የመጡ ሰዎች ጋር በጥንቃቄ ጓደኝነት መመሥረት ተገቢ ነዉ።
እንዲሁም ከሌሎች ባህሎች የመጡ ሰዎች ጋር ወዳጅ ለመሆን ውሳኔ ማድረግ የመጀመሪያው እርምጃ ነው። ከራሳችን የተለዩ ከሰዎች ጋር ግንኙነት ለመፍጠር ጥረት ማድረግ አለብህ። ብዙ ጊዜ እርስ በርሳችን ለመለያየት ምክንያት የሚሆኑ ማህብረተሰባዊ ሰበቦች በርካታ ናቸዉ። ከተለያዩ የኢኮኖሚ ቡድኖች፣ ሀይማኖቶች፣ ብሄረሰቦች እና ዘር የተውጣጡ ሰዎች ብዙውን ጊዜ በትምህርት ቤት፣ በስራ እና በአጎራባች በአንድነት ሳይሆን ተለያይተዉ ነዉ ማህበራዊ ክንዋኔዎቻቸዉን የሚፈፅሙት። ስለዚህ እነዚህን መለያየቶች ለመቀየር ከፈለግን ንቁ እርምጃዎችን መውሰድ ይሎርብናል።
ላምሳሌ የስፖርት ቡድንን ወይም ክለብን መቀላቀል፣ በድርጅት ውስጥ ንቁ መሆን፣ ስራ መምረጥ ወይም ከራስዎ የተለየ ባህል ካላቸው ሰዎች ጋር እንዲገናኙ ወደሚያደርግ ሰፈር መሄድ ይችላሉ። እንዲሁም፣ በአሁኑ ጊዜ በአቅራቢያ ያለውን ልዩነት ለመመልከት ጥቂት ደቂቃዎችን መውሰድ ይፈልጉ ይሆናል። በየቀኑ ስለምታዩአቸዉ ከናንተ ባህል ዉጭ የሆኑ ሰዎች የምታስቡና የምትጠይቁ ከሆነ፣ በዙሪያችሁ ስላሉት የባህል ልዩነቶች የበለጠ ልትገነዘቡ ትችላላችሁ።
ከመጀመሪያዎቹ እና በጣም አስፈላጊው እርምጃዎች አንዱ ከራስዎ ሌላ የባህል ሰዎች በሚገናኙባቸው ቦታዎች ላይ መገኘት ነው። አባሎቻቸውን ማወቅ ወደሚፈልጉት ቡድኖች ስብሰባዎች እና ክብረ በዓላት መሄድ። ወይም የተለያዩ የባህል ቡድኖች በሚሄዱባቸው ሬስቶራንቶች እና ሌሎች መሰብሰቢያ ቦታዎች ውስጥ መዝናናት። እንዲህ ሲያደርጉ መጀመሪያ ላይ እፍረት ወይም ዓይናፋርነት ሊሰማዎት ይችላል, ነገር ግን ጥረትዎ ፍሬያማ መሆኑ አይቀርም።
ለየት ያለ ባህል ያላቸዉ ሰዎች በሚያዘጋጁት ዝግጅት የመገኘት ዉሳኔ ከወሰዱ በኋላ ብቻዎትን እዛ ቦታ መገኘት ለእርስዎ ከባድ ከሆነ ጓደኛዎን ይዘው መምጣት እና ጓደኛ በማፍራት እርስ በእርስ መደጋገፍ ይችላሉ። በእነዚህ ዝግጅቶች ላይ መሳተፍ አስፈላጊ ነው።
ለመሆኑ አንዱ የሌላዉን ባህል ማወቅ ለምን ይቀጠቅማል ?
የሌሎች ባህሎች ባለቤት የሆኑ ሰዎች ከተለያዩ ዘር፣ ቋንቋ፣ ጎሳ ወይም ኢኮኖሚያዊ ማህበረሰበ የተውጣጡ ሰዎች ማለት ሲሆን ከነሱ ጋር በብቃት ለመስራት፣ በመተማመን፣ በመረዳት እና በጋራ ግቦች ላይ የተመሰረተ ጠንካራ እና የጋራ መተሳሰብ ያለዉ ግንኙነቶችን መገንባት ያስችለዎታል።
አንዱ ያንዱነ ባህል ማወቅ መተማመን ይፈጥራል ።መተማመን ደግሞ በተለያዩ የሰዎች ግንኙነቶች በጋራ ችግር ላይ ሲሰሩ አንድ ላይ የሚያያይዝ ሙጫ ስለሆነ ነዉ። ሰዎች ፈታኝ በሆኑ ችግሮች ላይ ሲሰሩ፣ ነገሮች ሲከብዱ አብረው መቆየት ይችላሉ። ተስፋ የሚያስቆርጥ ሆኖ እያለም በትጋት ለመቆየት እርስ በርሳቸው መደጋገፍ ያስችላቸዋል። እናም አንዳንዶች አንዱን የባህል ማህበረስብ ከሌላው ጋር ሲያጋጩና ሲከፋፍሉ ዝም ብለን ማየትም የለብንም።
ስለ ተለያዩ ባህሎች ያለን የተሳሳተ መረጃ እና የተዛባ አመለካከት/ Misinformation and Stereotypes/
ሁላችንም በተለያዩ ባህሎች ውስጥ ስላሉ ሰዎች የተሳሳተ መረጃ እና የተዛባ አመለካከት እንደምንይዝ እሙን ነዉ። በተለይም በወጣትነት ጊዜ ይህንን መረጃ ከቴሌቭዥን ፣የሰዎች ንግግር ከመስማት እና ከባህሉ በጥቂቱ እናገኛቸዋለን። አመለካከቶቹን የያዝንበት ምክንያት በሌሎች ስለሆነ እኛ መጥፎ ሰዎች ላንሆን እንችላለን ምክንያቱም ይህንን የተሳሳተ መረጃ ያገኘነዉ ከማህበረሰባችን እንጂ እኛ ፈልገነዉ አይደለም። ነገር ግን ከተለያየ ባህል ካላቸው ሰዎች ጋር ግንኙነት ለመፍጠር ያለንን የተሳሳተ መረጃ መመርመር ደግሞ ይኖርብናል።
የእራስዎን አመለካከቶች ለማወቅ በጣም ጥሩው መንገድ እርስዎ ያሉበትን የባህል ማህበረሰብ ስለሌላዉ ያለዉነ አመለካከት አስተያየትዎን መጻፍ ነው። ወደ አእምሮዎ የመጡትን ሃሳቦች እና የት እንዳገኟቸው መርምር።
የተዛባ አመለካከትን ማወቅ የሚቻልበት ሌላው መንገድ ከራስህ ጋር ተመሳሳይ ባህል ካላቸው ሰዎች ጋር ስለሌሎች ማውራት ነው። እንደዚህ ባሉ ዘዴዎች ከአንድ የተወሰነ ቡድን የመጡ ሰዎችን ሳያስቀይሙ ስለተሳሳቱት መረጃዎች ማውራትና ማወቅ ይችላሉ። ከጓደኛዎት ጋር ተገናኝተዉ ስለ ሌሎች ያለዎትን የተዛባ አመለካከት ወይም ፍርሃት ማውራትም ስለሌሎች ያለዎትን አመለካከት ለመመርመር ይረዳል።
በአጠቃላይ ባህል ተለዋዋጭ እና ውስብስብ ነው። ባህል ሁል ጊዜ በየቀኑና በየጊዜዉ በተጨባጭ መንገድ ይለዋወጣል። ሰዎች በተለያዩ መንገዶች ስለሚግባቡ እና ባህላዊ ስርዓቶቻቸውን ስለሚገልጹ፣ ምን ዓይነት ባህላዊ እንቅስቃሴዎች እንዳሉ በትክክል ማቆየት አስቸጋሪ ይሆናል።
ባህል በየጊዜዉ የሚለዋወጥና የሚያድግ ከመዎኑ ጋር ተያይዞና ከላይ ከተነሱት ነጥቦች ያር በተያያዘ የሌሎችን ባህልና ቋንቋ ከማከበርና ከማወቅ ጋር በተያያዘ በተለይ በአሁኑ ወቅት በሃበራችን ካለዉ ለዉጥ አንፃር በሀገራችን ህዝቦች መካከለ በተመሳሳይ አንዳችን የአንዳችንን ባህልና ቋንቋ መመርመርና ማወቅ እና ብሎም ጥሩ ግንኙነትን ማዳበር እንደሚያስፈልግ እየታመነበት ስለመጣ ይህንኑ ማስተዋል ይገባናል።